In Florence kun je bijna geen stap zetten zonder op een aandenken aan Michelangelo te stuiten. De Toscaanse hoofdstad waakt met trots over zijn beelden, zijn schilderijen en zijn bouwwerken en laat als geen ander de veelzijdige kant van Michelangelo zien. Met deze wandeling treed je in de voetsporen van dit genie en bekijk je de stad een beetje door zijn ogen… 

We beginnen de wandeling hoog boven het centrum van Florence, op het Piazzale Michelangelo, dat niet alleen de naam van de beroemde kunstenaar draagt maar ook een bronzen kopie van een van zijn beroemdste beelden, de David. Vanaf dit plein heb je een magnifiek uitzicht over Florence en kun je de koepel van de Duomo prachtig op foto vastleggen.

Graf Michelangelo

Van hieruit dalen we af naar de wijk Santa Croce, vernoemd naar de gelijknamige kerk, die misschien wel het meest emotionele aandenken aan Michelangelo herbergt: zijn graf, waarop de architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst treuren om de dood van deze grote kunstenaar. Het is overigens niet het enige grafmonument voor Michelangelo.

Hij stierf in Rome, op 18 februari 1564, en zou worden begraven in de kerk Santi XII Apostoli, waar zijn grafmonument al gereed was. De laatste wens van Michelangelo was echter om begraven te worden in Florence. Cosimo I wilde dan ook alles op alles zetten om deze laatste wens in vervulling te laten gaan.

Het lichaam van Michelangelo werd in het holst van de nacht geroofd door een neef van Michelangelo, en verborgen tussen koopwaar werd de grote kunstenaar naar Florence gebracht. Hier kwam hij op 11 maart aan, maar pas een paar maanden later, op 17 juli, werd hij hier, op deze plek begraven. Vasari heeft de hele onderneming op een marmeren plaat op het graf laten optekenen. In Rome staat nog altijd zijn lege grafmonument, waarop hetzelfde verhaal te lezen valt.

Casa Buonarotti

Terug naar het leven en het werk van Michelangelo. We blijven nog even in de wijk Santa Croce en brengen een bezoek aan Casa Buonarroti. Hoewel de naam anders doet vermoeden, heeft Michelangelo zelf nooit in dit huis gewoond. Wel was het pand ooit zijn eigendom, maar men vermoedt dat hij het als een soort van investering heeft gekocht.

Het museum dat nu in het huis is gevestigd, toont een aantal vroege werken van Michelangelo. Ook vind je er brieven en tekeningen van zijn hand. Een bijzonder werk is de Madonna della Scala, die Michelangelo maakte toen hij pas 15 jaar oud was. Ook bijzonder is het houten model dat Michelangelo maakte voor de gevel van de San Lorenzo, maar dat helaas nooit is uitgevoerd, en het model van de kar waarmee de David ooit naar zijn plek op het Piazza della Signoria werd vervoerd.

David

Dat is meteen onze volgende stop, want op dit plein schittert Michelangelo’s marmeren David. Alhoewel het een kopie is (de originele David bevindt zich in de Galleria dell’Accademia) moet je het beeld toch zeker ook hier, op wacht voor het Palazzo Vecchio bewonderen – ook al was het nooit de bedoeling geweest dat het hier zou komen te staan. Er was zelfs even sprake van dat de David een van de pijlers van de Duomo moest sieren, maar het was zo’n enorm beeld geworden dat men dat plan moest laten varen.

Het uitgebreide verhaal over Michelangelo’s marmeren reus, met meer van dit soort leuke feitjes en de grootscheepse verhuizing die de halve stad platlegde, lees je hier.  

Beeld Michelangelo

Wij duiken even achter de David, waar op de muur van het Palazzo Vecchio, op de plek waar de Via della Ninna en Piazzale degli Uffizi elkaar kruisen, een in steen gekrast profiel van een man te zien is. Volgens de overlevering zou niemand minder dan Michelangelo dit portret hebben getekend.

Het hoe en waarom – daar zijn de Florentijnen het niet over eens. Volgens sommigen zou hij het portret met zijn armen op zijn rug in de steen hebben gekerfd, toen iemand zijn kundigheid in twijfel trok. Michelangelo leek zo te willen bewijzen dat hij zelfs zonder te kijken tot grootse prestaties in staat was.

Een beeld van hoe Michelangelo er nu zelf uitzag, vind je in de beeldengalerij van het Piazzale degli Uffizi. Hier staat Michelangelo tussen vele andere meesters en geleerden, van Da Vinci tot Dante, van Machiavelli tot Galileo Galilei. Wie de tijd heeft, brengt ook een bezoek aan de Galleria degli Uffizi, met een prachtig rond schilderij (de Tondo Doni) van de Heilige Familie van de hand van Michelangelo.

Bargello

Michelangelo maakte overigens niet alleen deze geschilderde tondo. In het even verderop gelegen Bargello, ooit de meest beruchte gevangenis van de stad, die nu dienst doet als museum, is zijn Pitti Tondo te zien, een rond beeldhouwwerk van marmer met een schitterende Madonna met kind. Daarnaast herbergt dit prachtige museum – dat onterecht vaak wordt overgeslagen ten gunste van de Galleria degli Uffizi – Michelangelo’s Bacchus (die zichtbaar dronken is), Brutus en Apollo.

Van het Bargello is het maar een korte wandeling naar het Piazza del Duomo, met de indrukwekkende kathedraal met de nog indrukwekkender koepel, de campanile (klokkentoren) van Giotto en de doopkapel. De deuren van deze doopkapel zijn niet door Michelangelo ontworpen, maar hij gaf ze wel de naam waaronder ze vandaag de dag nog steeds bekend zijn: la porta del paradiso, oftewel de poort naar het paradijs. Sinds september 2012 zijn de originele deuren te bewonderen in het museum achter de Duomo, waar ook een Pietà van Michelangelo te bewonderen is.

De Duomo zelf herbergt geen enkel kunstwerk van de beroemde meester, al is het schilderwerk op de koepel, van de hand van Vasari en Zuccari, volgens de kunstenaars geïnspireerd op Michelangelo’s schilderingen op het plafond van de Sixtijnse Kapel.

Michelangelo’s aanwezigheid in en om de grootste attractie van Florence is dan minimaal, in de gebouwen van het San Lorenzo-complex is hij nog steeds heer en meester. Deze kerk was namelijk de familiekerk van De’ Medici, die weer de belangrijkste opdrachtgevers van Michelangelo waren. Michelangelo heeft hier de prachtigste beelden vervaardigd en zichzelf echt overtroffen, al kun je dat aan de buitenzijde van de kerk niet aflezen…

San Lorenzo

Dat is natuurlijk nooit de bedoeling geweest. Michelangelo maakte een prachtig ontwerp voor de façade van de San Lorenzo, maar door onenigheid over de te gebruiken soort marmer wordt het contract met Michelangelo uiteindelijk ontbonden.

Gelukkig geldt dat niet voor alle andere ontwerpen die Michelangelo binnen de muren van dit complex maakte. Hij ontwierp het interieur van de Biblioteca Laurenziana, met een werkelijk schitterende trap.

Voor de grafkapellen van enkele leden van de Medici-familie overtrof hij zichzelf, met unieke marmeren beelden die de Dag en de Nacht, de Schemering en het Ochtendgloren verbeelden.

David

Het eindpunt van onze wandeling is Michelangelo’s originele David in het prachtige licht van de Tribuna di Michelangelo in de Galleria dell’Accademia. In de Galleria vind je ook vier andere belangrijke werken van Michelangelo, namelijk zijn onvoltooide slaven, die hij eigenlijk had zullen maken voor de graftombe van paus Julius II in de Sint-Pieter in Rome.

Julius had opdracht gegeven tot de bouw van een grandioos praalgraf, met veel beelden, maar hij zag hier vanaf toen Michelangelo al een aardig eind op weg was – tot grote frustratie van de beeldhouwer.

De vier beelden die in de Accademia te zien zijn, stellen een jonge slaaf, een slaaf met een baard, Atlas en een ontwakende slaaf voor. De slaven worden gekenmerkt door onnatuurlijke, verwrongen houdingen en gebaren. Hun gespierde lichamen lijken in het steen te zijn gevangen, en wel zo dat de slaven zich uit het marmer lijken te ontworstelen.