San Gimignano

San Gimignano staat ook wel bekend als het middeleeuwse Manhattan. Het stadje in Toscane heeft deze bijnaam te danken aan het grote aantal torens dat er in die tijd te zien waren. Het waren er toen maar liefst 72. Families bouwden tegen elkaar op. Hoe hoger de toren, hoe meer aanzien. In 1580 waren er nog 25 over.

Hoeveel torens er nu nog overeind staan, daarover is niet iedereen het eens. De Nederlandse Wikipedia spreekt over dertien torens, de Italiaanse over zestien torens. Weer andere bronnen tellen veertien torens, de klokkentoren van de Collegiata en de woontoren van de familie Pesciolini tellen dan niet mee. Uit eigen ervaring putten is nog niet zo makkelijk: als je naar de stad toe rijdt, raak je de tel kwijt omdat de weg zo slingert; in San Gimignano zelf worden bepaalde torens steeds aan het oog onttrokken. Maar hoeveel het er ook zijn: ze zijn het belangrijkste kenmerk van dit Toscaanse heuvelstadje.

De hoogste toren

De oudste toren is de Torre Rognosa, 51 meter hoog. In 1255 werd bij wet verboden om een toren te bouwen die hoger was dan deze toren, maar deze wet werd later door de eigenaren van de zogenaamde Torre Grossa, aan het Piazza del Duomo, genegeerd. De Torre Grossa (Grote Toren), die ook wel de Torre del Podesta wordt genoemd, is met 54 meter de hoogste toren van de stad. Je kunt deze toren als enige van de overgebleven woontorens ook beklimmen. Boven wacht een prachtig uitzicht op San Gimignano en omgeving.

Ook bijzonder zijn de zogenaamde tweelingtorens op het Piazza del Duomo, die zijn gebouwd door de familie Salvucci. Ooit waren deze twee torens hoger dan de Torre Rognosa, hetgeen in strijd was met de in 1255 uitgevaardigde wet. De torens werden dan ook letterlijk een kopje kleiner gemaakt, zodat ze niet meer boven de Torre Rognosa uitstaken.

Benieuwd hoe San Gimignano aan zijn naam gekomen is? Bezoek dan het Museo Civico, aan de voet van de Torre Grossa, waar je een fresco van de heilige San Gimignano vindt. In zijn handen houdt hij de stad die hij beschermde tegen de Hunnen en die later zijn naam zou krijgen. Het is geschilderd door Taddeo di Bartolo. In de Sala di Dante, waar de beroemde schrijver uit Florence een tijdje verbleef, is nu een prachtige Maestà te zien.

Fantastische fresco’s

In San Gimignano kunnen kunstliefhebbers hun hart ophalen. Er zijn een aantal fantastische frescocycli te zien. In de Duomo, die officieel Collegiata di Santa Maria Assunta heet, schilderden Ghirlandaio en Taddeo di Bartolo de schitterendste taferelen. In de Sant’Agostino zorgde Benozzo Gozzoli voor unieke fresco’s met als onderwerp het leven van de heilige Augustinus.

Santa Fina

Santa Fina is de patroonheilige van de stad. In de Duomo is er een prachtige kapel aan haar gewijd. In het voormalige Santa Chiara-klooster vind je Spezeria di Santa Fina, een prachtige antieke apotheek, genoemd naar de patroonheilige van de stad. Daarnaast vind je hier een klein archeologisch museum en een ruimte voor moderne kunst, waar regelmatig interessante fototentoonstellingen te zien zijn.

Het lekkerste ijs

Het Piazza della Cisterna, Plein van de Put, is vernoemd naar de middeleeuwse waterput die in het midden van het plein prijkt. Het plein is nu echter vooral beroemd vanwege Gelateria di Piazza, de ijssalon van Sergio Dondoli, die volgens velen het lekkerste ijs ter wereld maakt. Probeer vooral zijn Vernaccia-ijs (met de beroemde lokale witte wijn) of de bijzondere crema di Santa Fina, dat inderdaad is vernoemd naar de patroonheilige van de stad. Andere aanraders zijn het champagne/grapefruit-ijs, chocolade-ijs (van de chocolade van Amedei) en de fruitsmaken.

San Gimignano in miniatuur

Het project SanGimignano1300 heeft ervoor gezorgd dat je even een blik kunt werpen op San Gimignano zoals het er in het jaar 1300 uitzag. In tien verschillende settings zie je hoe de miniatuurhuizen en –torens die zo kenmerkend zijn voor San Gimignano er in 1300, toen de stad enorm welvarend was, uitzagen. San Gimignano telde rond die tijd maar liefst 72 hoge woontorens en veel rijk versierde palazzi, waarvan er in de loop der tijd helaas veel verdwenen zijn. Hier schitteren ze echter nog steeds, dankzij de vaardige handen van Michelangelo Rubino en zijn team van miniatuurkunstenaars.

Galleria Continua

San Gimignano biedt ook hedendaagse kunst. In een oud bioscoopcomplex uit de jaren vijftig kun je nu terecht voor steeds wisselende exposities van moderne kunstenaars van over de hele wereld.

Vernaccia

De beroemde Vernaccia-wijn uit de omgeving van San Gimignano kreeg in 1966 het eerste DOC-keurmerk voor witte wijn. In het kleine Museo del Vino leer je meer over de geschiedenis van deze goddelijke drank. Proeven kun je onder andere bij Casa delle Vacche, ten noorden van San Gimignano, tussen de wijngaarden waar de Vernaccia-druif groeit. Geniet van dit koele ‘witte goud’ en neem zeker ook een fles mee voor thuis!

Culinaire tips San Gimignano

Voor ijs ga je, zoals je hierboven al kunt lezen, naar Sergio Dondoli’s gelateria aan het Piazza della Cisterna.
Piazza della Cisterna 4
Bij Lucia en Maria worden je de lekkerste taarten, koekjes en gebakjes voorgezet. Proef vooral de mandorlato delle torri, een smakelijke amandelcake die is vernoemd naar de torens van dit stadje.
Via San Matteo 55
In de kleine wijnkelder die Chiribiri is (er is slechts plek voor 22 personen) lijkt het alsof je midden op straat eet. Op het menu staat eigenlijk te veel lekkers om te kiezen, maar een verkeerde keuze kun je hier niet maken.
Piazza della Madonna 1
Cum Quibus is een van de best bewaarde geheimen van San Gimignano. Kies een echte Toscaanse traktatie (ribollita, pici, wild zwijn) en geniet tussen veel locals van de gezellige sfeer. Reserveren is aan te raden.
Via San Martino 17
In de voormalige wijnkelders van een van de oudste palazzi van San Gimignano serveren Lidia en Fabio de lekkerste Toscaanse specialiteiten. Probeer zeker de risotto Perucà.
Via Capassi 16
Geniet in een tot restaurant verbouwde kerk net even buiten San Gimignano van de lekkerste Toscaanse specialiteiten. In de zomer kun je ook dineren op het aangrenzende terras, met spectaculair uitzicht op de skyline van San Gimignano.
Localita’ Strada 27

(foto’s: Dennis Faro en Albert van den Boomen)

Onze stedentrip tip:

Tips en bezienswaardigheden

Volg ons

Pisa

Pisa is natuurlijk beroemd om zijn Torre Pendente, de scheve toren die inderdaad een bezoek waard is. Maar de stad heeft nog zoveel meer moois te bieden. Neem dan ook zeker even de tijd voor een wandeling door Pisa aan de hand van onderstaande tips.

Het Plein der Wonderen

De grootste bezienswaardigheden van Pisa liggen allemaal op het Piazza dei Miracoli, het Plein der Wonderen. Het bekendst is de klokkentoren, ofwel campanile, die dankzij de moerasachtige ondergrond in de loop der jaren behoorlijk scheef is komen te staan. Uiteraard moet deze toren op de foto, maar de mooiste plaatjes van het wonderlijke plein schiet je eigenlijk van bovenaf, als je de toren hebt beklommen. Hiervoor moet je wel een kaartje reserveren. Je krijgt namelijk een bepaalde tijd toegewezen waarop je naar boven mag. Te veel bezoekers tegelijk zou de toren immers nog meer uit het lood brengen…

Naast de scheve toren vind je op dit plein ook de kathedraal of Duomo van Pisa, het schitterende Baptisterium (doopkapel) en het Camposanto, een prachtige begraafplaats waar volgens de overlevering aarde uit het Heilige Land is gestort. Hierdoor zouden dode lichamen binnen een etmaal tot een skelet verworden. In de galerijen rondom zijn schitterende fresco’s te zien, van bekende en minder bekende Toscaanse kunstenaars. Beroemd is vooral het fresco ‘Triomf van de dood’. De tekeningen die gebruikt werden om de fresco’s goed op de muren aan te brengen, zijn te zien in het Museo delle Sinopie. Leuk om de verschillende tussen de zogenaamde voortekeningen en de uiteindelijke fresco’s op te sporen!

Klein doornenkerkje

Van een heel andere grootte dan de imposante Duomo is het zogenaamde doornenkerkje aan de oever van de Arno. De Santa Maria della Spina (spina is Italiaans voor doorn) is vernoemd naar een bijzonder reliek dat er wordt bewaard: een doorn van de kroon die Jezus tijdens zijn lijdensweg moest dragen.

Piazza dei Cavalieri

Pisa is een levendige stad, iets dat deels te danken is aan het feit dat het een bekende studentenstad is. Italiaanse jongeren uit heel het land treden hier in de voetsporen van bekende geleerden als Galileo Galilei. Zijn huis is nog te bewonderen aan de Via Santa Maria 26, in de buurt van het Piazza dei Cavalieri. De naam Cavalieri verwijst naar de ridders van de heilige Stefanus, een orde van kruisridders die in 1561 werd opgericht door Cosimo I. Het aanzicht van het plein wordt gedomineerd door het Palazzo dei Cavalieri, waarop elke centimeter is versierd door tekeningen naar ontwerp van Vasari. Verder vind je hier de Scuola Normale Superiore, de Santo Stefano dei Cavalieri en het Palazzo dell’Orologio. Elk tweede weekend van de maand (behalve in juli en augustus) wordt op dit plein en in de omliggende straten een antiekmarkt gehouden.

Piazza Dante

Al vanaf 3 september 1343 heeft Pisa een eigen universiteit, die als een van de oudste universiteiten van heel Italië nog steeds zeer goed staat aangeschreven. Het Piazza Dante Alighieri, kortweg Piazza Dante, is het kloppend hart van de universiteitswijk. Geniet vanaf een van de terrasjes van de levendige sfeer, zeker als veel studenten hier aan het begin van de zomer de vakantie komen inluiden. Leuk detail: op het Piazza Sant’Ombone staat nog steeds de klokkentoren van de universiteit, waarmee al sinds 1785 het begin van de lessen wordt aangekondigd.

Botanische tuin

De botanische tuin van Pisa, die deel uitmaakt van de Universiteit van Pisa, is de oudste ter wereld. De tuin werd in 1544 gesticht door Luca Ghini, op initiatief van De Medici’s, om bomen, planten en kruiden met een geneeskundige werking te kweken. Nog steeds biedt de tuin een heerlijke omgeving voor een wandeling in het groen, door de bomentuin, kruidenperkjes en vijvers. In de tuin staat ook het natuurhistorisch museum van Pisa.

Nog meer musea

Naast het natuurhistorisch museum en het Museo delle Sinopie op het Piazza dei Miracoli is een bezoek aan het Museo di San Matteo een aanrader. Hoewel het niet zo bekend is, is het een van de belangrijkste musea voor middeleeuwse kunst in Italië. Je vindt er beeldhouwwerk van onder anderen Donatello, Andrea della Robbia en de Pisano’s en schilderijen van Simone Martini, die kon toveren met heldere kleuren en bladgoud. Een van de topstukken is de Madonna del Latte van Andrea en Nino Pisano, dat oorspronkelijk bedoeld was voor de Santa Maria della Spina. Het museum is gevestigd in een oud klooster, dat het geheel nog meer cachet geeft.

Aangezien Pisa een belangrijke havenstad was, is er sinds 1998 ook een uniek museum, Navi Antiche di Pisa – antieke schepen van Pisa. Hier zie je het resultaat van vrij recente opgravingen, waarbij een Romeinse vloot van ruim dertig schepen werd blootgelegd. Alle schepen, zowel de enorme zeeschepen als de kleinere bootjes, zijn overgebracht naar dit museum, waar je samen met een aantal andere voorwerpen uit de Romeinse tijd kunt bewonderen.

Getouwtrek

Op de Ponte di Mezzo over de Arno wordt elk jaar op de laatste zondag van juni Il Gioco del Ponte (het spel van de brug) gehouden. De verschillende wijken dagen elkaar dan uit om als eerste een acht ton wegende carrellone (kar) naar de overkant van de brug te trekken. Wie als eerste over de brug komt, mag zich een jaar lang de sterkste noemen.

Lichtjes langs de Arno

Ook op 16 en 17 juni is het feest in Pisa. San Ranieri, de patroonheilige van Pisa, wordt dan herdacht, en dat gebeurt op zijn Italiaans met een groot feest. Naast middeleeuwse processies en een markt op en om het Piazza dei Cavalli worden de oevers van de Arno schitterend verlicht. Er wordt een roeiwedstrijd in middeleeuwse kledij gehouden en ’s avonds schittert de hemel boven de stad dankzij spectaculair vuurwerk.

Nog meer kleur

Op de zijwand van het klooster van Sant’Antonio, vlak bij het Piazza Vittorio Emanuele II, is een kleurrijke schildering van graffitikunstenaar Keith Haring te zien. Tuttomondo (Heel de wereld), zoals het werk heet, is een van Harings weinige permanente schilderingen. De 180 vierkante meter worden ingenomen door 30 figuren, die symbool staan voor verdraagzaamheid en vrede. Keith Haring maakte Tuttomondo in 1989, een paar maanden voor zijn dood. Hij maakte het kunstwerk in precies een week.

Culinaire tips in Pisa

In de straatjes rondom het Piazza delle Vettovaglie vindt van maandag- tot en met zaterdagochtend een levendige markt plaats, met veel heerlijke Toscaanse producten. Piazza delle Vettovaglie
Vineria di Piazza is een gezellige wijnbar aan het Piazza delle Vettovagli. Er komen veel studenten, waardoor er altijd een levendige sfeer hangt. Piazza delle Vettovaglie 14
Chocoladeliefhebbers moeten op bezoek bij De Bondt, een luxe chocolaterie die wordt gerund door de Nederlander Paul de Bondt. Volgens de prestigieuze gids The Chocolate Companion behoort De Bondt tot de 15 beste chocolatiers ter wereld.
Lungarno Antonio Pacinotti 23
Het beste ijs haal je bij Gelateria De’ Coltelli van ijsmaker Gianfranco Cutelli aan de Lungarno Pacinotti is bekroond met drie coni (hoorntjes) in het overzicht van de beste ijssalons in Italië, en dat betekent dat het ijs hier eccelente (uitmuntend) is. De’ Coltelli maakt zo’n twintig heerlijke smaken per dag. Proef vooral het perzikijs! Lungarno Pacinotti 23
Bij Casa della Panna, het ‘Huis van de Slagroom’ staan heel wat soorten koffie op de kaart, allemaal voorzien van een flinke toef verse slagroom. Via dei Mille 18
Achter de rode deur van Osteria Porton Rosso wordt rond lunchtijd voor weinig geld een ‘pranzo veloce’, een snelle lunch, geserveerd, met elke dag een andere primo (pasta, risotto), vlees- of vis, een bijgerecht en koffie toe. ’s Avonds is de kaart uitgebreider, maar dan betaal je ook aanzienlijk meer. Vicolo del Porton Rosso 11
Ristoro al Vecchio Teatro ligt aan een van de mooiste pleinen van Pisa. ’s Zomers kun je in deze prachtige enscenering genieten van bijvoorbeeld cecina (traditioneel brood van kikkererwten) met vongole. hoek Piazza Dante Alighieri / Via Collegio Ricci
Wil je iets minder chic dineren, probeer dan de cecina bij Il Montino, waar ze traditionele gerechten uit Pisa en omgeving serveren. Volgens de Pisanen is de cecina hier de beste van heel de stad! Via del Monte 1

(foto’s: Dennis Faro en Albert van den Boomen)